Zwycięzcę wybrali przywódcy polityczni Parlamentu 24 października 2019 roku. Nagroda w zostanie wręczona podczas ceremonii w Parlamencie Europejskim w Strasburgu 18 grudnia 2019 r.
Laureata ogłosił Przewodniczący Parlamentu Europejskiego David Sassoli:
„Parlament Europejski postanowił przyznać Nagrodę im. Sacharowa za wolność myśli 2019 Ilhamowi Tohtiemu. Tohti poświęcił swoje życie walce o prawa mniejszości ujgurskiej w Chinach. Pomimo bycia orędownikiem umiaru i pojednania, został skazany na dożywocie w pokazowym procesie w 2014 roku.
Parlament wyraża pełne poparcie dla jego pracy i ma nadzieję, że zostanie on niezwłocznie uwolniony przez chińskie władze."
Ilham Tohti to znany ujgurski obrońca praw człowieka, profesor nauk ekonomicznych i orędownik praw mniejszości ujgurskiej w Chinach. Od ponad dwudziestu lat niestrudzenie działa na rzecz propagowania dialogu i zrozumienia między Ujgurami i Chińczykami. We wrześniu 2014 r. Ilham Tohti po dwudniowym pokazowym procesie został skazany za swoją działalność na dożywotnie więzienie. Mimo prześladowań Ilham Tohti nadal głosi umiarkowanie w działaniu i pojednanie.
Ilham Tohti jest znany ze swoich badań nad stosunkami Ujgurów z Hanami i jest zdecydowanym orędownikiem wdrożenia w Chinach przepisów dotyczących autonomii regionalnej. Był też gospodarzem strony internetowej Uyghur Online, na której omawiane są kwestie dotyczące Ujgurów. Za pośrednictwem tej platformy Ilham Tohti regularnie krytykował wykluczanie ludności ujgurskiej w Chinach z rozwoju tego kraju i zachęcał do zwiększania świadomości na temat statusu i traktowania społeczności ujgurskiej w chińskim społeczeństwie. Za te działania został uznany przez państwo chińskie za „separatystę" i ostatecznie skazany na karę dożywotniego więzienia.
Za pracę w obliczu przeciwności Ilham Tohti otrzymał nagrodę „PEN/Barbara Goldsmith Freedom to Write" (2014), nagrodę Martina Ennalsa (2016) oraz nagrodę „Prize for Freedom" Międzynarodówki Liberalnej (2017) oraz został nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla w 2019 r.
W ostatnich latach rząd chiński stosował niespotykane represje wobec ludności ujgurskiej ze względu na jej jedyną w swoim rodzaju tożsamość etniczną i przekonania religijne. Od kwietnia 2017 r. ponad milion niewinnych Ujgurów zostało arbitralnie zatrzymanych w sieci obozów dla internowanych, w których zmuszani są do wyrzeczenia się swojej etnicznej tożsamości i wyznania oraz do ślubowania lojalności wobec rządu chińskiego.
Sprawa Ilhama Tohtiego dotyczy kluczowych kwestii międzynarodowych i kwestii związanych z prawami człowieka: wspierania umiarkowanych wartości islamskich w obliczu kierowanych przez państwo represji religijnych, wysiłków na rzecz otwarcia dialogu między mniejszością muzułmańską a pozostającą w większości ludnością niemuzułmańską oraz tłumienia pokojowego sprzeciwu przez państwo autorytarne.
Film dokumentarny o laureacie:
Bezpośredni link: https://youtu.be/yErkpBrHujI
